Dünya
6-03-2023, 11:47
8 211
Qızılca geri qayıdır? Bu xəstəlik haqqında nə bilmək lazımdır
Qızılca yüksək hərarət (40,5 °C-ə qədər), ağız boşluğunun və yuxarı tənəffüs yollarının selikli qişalarının iltihabı, konjonktivit və xarakterik makulopapulyar dəri səpməsi ilə xarakterizə olunan kəskin yoluxucu virus xəstəliyidir.
Xarici media bildirir ki, bütün bu əlamətlər bədənin ümumi intoksikasiyası ilə müşayiət olunur.
Ötürülmə yolu
Qızılca hava damcıları ilə ötürülür: yoluxmuş şəxs asqırdıqda və ya öskürəndə onun orqanizmində olan bakteriyalar xarici mühitə daxil olur. Başqalarının qızılcaya qarşı immuniteti olmadıqda yoluxma ehtimalı demək olar ki, 100 faizdir. Bir şəxs qızılcaya qarşı peyvənd olunubsa və ya onunla xəstələnibsə, yoluxmuş şəxslə təmasda yoluxma ehtimalı azdır.
Qızılca xəstəsi inkubasiya dövrünün son günlərindən dəri səpməsinin dördüncü gününə qədər başqalarına yoluxucu olur. Səpmənin beşinci günündən başlayaraq, artıq yoluxucu deyildir.
Əlamətlər
İnkubasiya dövrü adətən 8-14 gün davam edir, bundan sonra xəstəliyin sürətli inkişafı başlayır: temperatur 38-40 ° C-ə qədər yüksəlir, quru öskürək, burun axması, asqırma, baş ağrısı başlayır, göz qapaqları şişir, gözlər qızarır, sərt və yumşaq damaqda qırmızı ləkələr əmələ gəlir.
Xəstəliyin ikinci günündə yanaqların selikli qişasında dar qırmızı haşiyə ilə əhatə olunmuş kiçik ağımtıl ləkələr görünür - Belski-Filatov-Koplik ləkələri adlanır və 4-də artıq qızılca səpgisi (ekzantema) görünür. Xəstəliyin 5-ci günü - əvvəlcə üzdə, sonra boyunda, qulaqların arxasında və ertəsi gün - artıq gövdə və ətraflarda.
Müalicə
Hələ qızılcanın müalicəsi üçün xüsusi dərmanlar yoxdur, buna görə də mütəxəssislər simptomatik müalicəyə müraciət edirlər ki, bu da tənəffüs yollarının vəziyyətini yaxşılaşdırmaq üçün antiinflamatuar dərmanlar, bəlğəmgətiricilər, qızdırma dərmanları və digərləridir.
Fəsadlar
Müvafiq müalicə olmadan qızılca mərkəzi sinir sistemi, tənəffüs sistemi və mədə-bağırsaq traktının işi ilə bağlı ağırlaşmalara səbəb ola bilər. Bəzən ağırlaşmalar ölümlə nəticələnir.
Son araşdırmalar qızılcanın başqa təhlükələr də daşıdığını göstərib. Əgər insan qızılca virusuna (təbii yolla) yoluxursa, xəstəlik onun immunoloji yaddaşı deyilən yaddaşı, yəni orqanizmin müəyyən patogenlərə qarşı immuniteti inkişaf etdirmək qabiliyyətini tamamilə məhv edir. Yəni, yeni bir patogenlə qarşılaşdıqda, orqanizm ona qarşı immunitet inkişaf etdirə bilməz. Tədqiqata görə, qızılcadan sonra orqanizmində immunoloji yaddaşı bərpa etmək və qarşılaşdığı mikroorqanizmlərə qarşı immuniteti yenidən inkişaf etdirmək üçün 2 il vaxt lazımdır. O vaxta qədər bədən ona tanış olmayan bütün infeksiyalara qarşı həssas olacaq.
Qarşısının alınması
Peyvənd qızılcadan qorunmağın ən təsirli üsuludur. Peyvənd çox təsirli hesab olunur: bir dozadan sonra uşaqların təxminən 85 faizi qızılcaya qarşı immunitet qazanır və yalnız təxminən 15 faizndə immunitet yaranmır. Universal peyvənd qızılca xəstəliyinin yayılmasının və epidemiyasının qarşısını alır, lakin peyvəndin əhatə dairəsi azalmağa başlasa, əhali arasında infeksiyanın yayılması riski artır.
Qızılca və COVID-19
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) məlumatına görə, qızılca peyvəndi ilə əhatə dairəsi COVID-19 pandemiyasının başlanmasından bəri davamlı olaraq azalıb. ÜST və Birləşmiş Ştatların Xəstəliklərə Nəzarət və Qarşısının Alınması Mərkəzlərinin birgə məlumatında bildirilir ki, 2021-ci ildə rekord sayda uşaq - təxminən 40 milyon - qızılcaya qarşı peyvənddən yayınıb: 25 milyon uşaq ilk peyvənddən, daha 14,7 milyon uşaq ikinci dozadan yayınıb. Bu azalma qızılcanın aradan qaldırılmasına nail olmaq və saxlamaq istiqamətində qlobal tərəqqidə əhəmiyyətli bir geriləmədir və milyonlarla uşağın infeksiyaya qarşı həssas qalması deməkdir.
2021-ci ildə bütün dünyada təxminən 9 milyon qızılcaya yoluxma və 128 000 ölüm hadisəsinin baş verdiyi təxmin edilir. Böyük və dağıdıcı epidemiyalar 22 ölkədə baş verib. Peyvəndlə əhatə olunma dərəcələrinin azalması, qızılcaya nəzarətin zəifləməsi və COVID-19 səbəbiylə immunizasiyada davamlı fasilələr və ləngimələr, habelə 2022-ci ildə baş verən davamlı geniş miqyaslı epidemiyalar qızılcanın dünyanın bütün regionlarında dərhal təhlükəli olduğunu göstərir.
Son söz əvəzinə
Qızılca ciddi fəsadlara və hətta ölümə səbəb ola biləcək kifayət qədər təhlükəli yoluxucu xəstəlikdir. Qızılcaya yoluxan xəstələrin və qurbanlarının əksəriyyəti 5 yaşa qədər uşaqlardır.
Üç aydan kiçik körpələr ana südü ilə qidalanırsa və ana xəstəliyə qarşı immunitetə malikdirsə, nadir hallarda qızılcaya yoluxur. Ancaq uşaqlar xəstələnirlərsə, böyüklərdən çox daha pis dözürlər, çünki qızılca tez-tez pnevmoniya və ensefalit kimi ağırlaşmalarla - beyin qişalarının iltihabı ilə müşayiət olunur.
Xarici media bildirir ki, bütün bu əlamətlər bədənin ümumi intoksikasiyası ilə müşayiət olunur.
Ötürülmə yolu
Qızılca hava damcıları ilə ötürülür: yoluxmuş şəxs asqırdıqda və ya öskürəndə onun orqanizmində olan bakteriyalar xarici mühitə daxil olur. Başqalarının qızılcaya qarşı immuniteti olmadıqda yoluxma ehtimalı demək olar ki, 100 faizdir. Bir şəxs qızılcaya qarşı peyvənd olunubsa və ya onunla xəstələnibsə, yoluxmuş şəxslə təmasda yoluxma ehtimalı azdır.
Qızılca xəstəsi inkubasiya dövrünün son günlərindən dəri səpməsinin dördüncü gününə qədər başqalarına yoluxucu olur. Səpmənin beşinci günündən başlayaraq, artıq yoluxucu deyildir.
Əlamətlər
İnkubasiya dövrü adətən 8-14 gün davam edir, bundan sonra xəstəliyin sürətli inkişafı başlayır: temperatur 38-40 ° C-ə qədər yüksəlir, quru öskürək, burun axması, asqırma, baş ağrısı başlayır, göz qapaqları şişir, gözlər qızarır, sərt və yumşaq damaqda qırmızı ləkələr əmələ gəlir.
Xəstəliyin ikinci günündə yanaqların selikli qişasında dar qırmızı haşiyə ilə əhatə olunmuş kiçik ağımtıl ləkələr görünür - Belski-Filatov-Koplik ləkələri adlanır və 4-də artıq qızılca səpgisi (ekzantema) görünür. Xəstəliyin 5-ci günü - əvvəlcə üzdə, sonra boyunda, qulaqların arxasında və ertəsi gün - artıq gövdə və ətraflarda.
Müalicə
Hələ qızılcanın müalicəsi üçün xüsusi dərmanlar yoxdur, buna görə də mütəxəssislər simptomatik müalicəyə müraciət edirlər ki, bu da tənəffüs yollarının vəziyyətini yaxşılaşdırmaq üçün antiinflamatuar dərmanlar, bəlğəmgətiricilər, qızdırma dərmanları və digərləridir.
Fəsadlar
Müvafiq müalicə olmadan qızılca mərkəzi sinir sistemi, tənəffüs sistemi və mədə-bağırsaq traktının işi ilə bağlı ağırlaşmalara səbəb ola bilər. Bəzən ağırlaşmalar ölümlə nəticələnir.
Son araşdırmalar qızılcanın başqa təhlükələr də daşıdığını göstərib. Əgər insan qızılca virusuna (təbii yolla) yoluxursa, xəstəlik onun immunoloji yaddaşı deyilən yaddaşı, yəni orqanizmin müəyyən patogenlərə qarşı immuniteti inkişaf etdirmək qabiliyyətini tamamilə məhv edir. Yəni, yeni bir patogenlə qarşılaşdıqda, orqanizm ona qarşı immunitet inkişaf etdirə bilməz. Tədqiqata görə, qızılcadan sonra orqanizmində immunoloji yaddaşı bərpa etmək və qarşılaşdığı mikroorqanizmlərə qarşı immuniteti yenidən inkişaf etdirmək üçün 2 il vaxt lazımdır. O vaxta qədər bədən ona tanış olmayan bütün infeksiyalara qarşı həssas olacaq.
Qarşısının alınması
Peyvənd qızılcadan qorunmağın ən təsirli üsuludur. Peyvənd çox təsirli hesab olunur: bir dozadan sonra uşaqların təxminən 85 faizi qızılcaya qarşı immunitet qazanır və yalnız təxminən 15 faizndə immunitet yaranmır. Universal peyvənd qızılca xəstəliyinin yayılmasının və epidemiyasının qarşısını alır, lakin peyvəndin əhatə dairəsi azalmağa başlasa, əhali arasında infeksiyanın yayılması riski artır.
Qızılca və COVID-19
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) məlumatına görə, qızılca peyvəndi ilə əhatə dairəsi COVID-19 pandemiyasının başlanmasından bəri davamlı olaraq azalıb. ÜST və Birləşmiş Ştatların Xəstəliklərə Nəzarət və Qarşısının Alınması Mərkəzlərinin birgə məlumatında bildirilir ki, 2021-ci ildə rekord sayda uşaq - təxminən 40 milyon - qızılcaya qarşı peyvənddən yayınıb: 25 milyon uşaq ilk peyvənddən, daha 14,7 milyon uşaq ikinci dozadan yayınıb. Bu azalma qızılcanın aradan qaldırılmasına nail olmaq və saxlamaq istiqamətində qlobal tərəqqidə əhəmiyyətli bir geriləmədir və milyonlarla uşağın infeksiyaya qarşı həssas qalması deməkdir.
2021-ci ildə bütün dünyada təxminən 9 milyon qızılcaya yoluxma və 128 000 ölüm hadisəsinin baş verdiyi təxmin edilir. Böyük və dağıdıcı epidemiyalar 22 ölkədə baş verib. Peyvəndlə əhatə olunma dərəcələrinin azalması, qızılcaya nəzarətin zəifləməsi və COVID-19 səbəbiylə immunizasiyada davamlı fasilələr və ləngimələr, habelə 2022-ci ildə baş verən davamlı geniş miqyaslı epidemiyalar qızılcanın dünyanın bütün regionlarında dərhal təhlükəli olduğunu göstərir.
Son söz əvəzinə
Qızılca ciddi fəsadlara və hətta ölümə səbəb ola biləcək kifayət qədər təhlükəli yoluxucu xəstəlikdir. Qızılcaya yoluxan xəstələrin və qurbanlarının əksəriyyəti 5 yaşa qədər uşaqlardır.
Üç aydan kiçik körpələr ana südü ilə qidalanırsa və ana xəstəliyə qarşı immunitetə malikdirsə, nadir hallarda qızılcaya yoluxur. Ancaq uşaqlar xəstələnirlərsə, böyüklərdən çox daha pis dözürlər, çünki qızılca tez-tez pnevmoniya və ensefalit kimi ağırlaşmalarla - beyin qişalarının iltihabı ilə müşayiət olunur.
